Akatyst

W ponie­dzia­łek — 8 grud­nia– w Uro­czy­stość Nie­po­ka­la­nego Poczę­cia Naj­święt­szej Maryi Pan­ny, o g. 19:30 chór Soli Deo odśpie­wa Aka­tyst – hymn litur­giczny Kościo­ła Wschod­niego ku czci Maryi. Ser­decz­nie zapra­szamy na tę liturgię.

IMG_0475

Aka­tyst ku czci Bogu­ro­dzi­cy – gr. Ακάθιστος Ὕμνος (trans­li­te­ra­cja: Akáthi­stos Hým­nos) – kla­sycz­ny aka­tyst (hymn litur­gicz­ny), naj­bar­dziej zna­ny z tego gatun­ku, wzor­co­wy do tego stop­nia, że nawet okre­śla­ny po pro­stu jako “Aka­tyst”. Jako “aka­tyst” okre­śla się rów­nież nabo­żeń­stwo ku czci Mat­ki Boskiej, któ­re­go zasad­ni­czą czę­ścią jest ten hymn.

Aka­tyst ku czci Bogu­ro­dzi­cy pocho­dzi naj­praw­do­po­dob­niej z V‑VI wie­ku. Jego autor­stwo jest nie­pew­ne: ostat­nio naj­czę­ściej bywa przy­pi­sy­wa­ny świę­te­mu Roma­no­wi Pie­śnia­rzo­wi (Roman Melo­dos)^[1], wcze­śniej prze­wa­żał pogląd o jego pocho­dze­niu od patriar­chy Kon­stan­ty­no­po­la Ser­giu­sza, albo od dia­ko­na Jerze­go Pizy­de­sa — zakry­stia­na w kate­drze Hagia Sofia. Na pew­no wia­do­mo, że był uro­czy­ście śpie­wa­ny w podzię­ce za ura­to­wa­nie Kon­stan­ty­no­po­la pod­czas oblę­że­nia awar­skie­go w 626. Inni poda­ją, że wyko­na­no go dopie­ro w podzię­ko­wa­niu za oca­le­nie sto­li­cy nad Bos­fo­rem od oblę­żeń arab­skich za Kon­stan­ty­na IV w 677 i Leona III w 718.

Oko­ło VIII wie­ku, dzię­ki kon­tak­tom Wene­cjan ze Wscho­dem, Aka­tyst został prze­nie­sio­ny tak­że na Zachód do Włoch. W Wene­cji został prze­tłu­ma­czo­ny na łaci­nę, sta­jąc się inspi­ra­cją poboż­no­ści maryj­nej śre­dnio­wie­cza. Został następ­nie prze­tłu­ma­czo­ny na wie­le innych języ­ków, w wyni­ku cze­go wywarł ogrom­ny wpływ na poezję maryj­ną całe­go Kościo­ła. Pol­ski prze­kład Aka­ty­stu został doko­na­ny w 1965 przez jezu­itę Mie­czy­sła­wa Bednarza.

Zasad­ni­czym tema­tem Aka­ty­stu jest udział Mat­ki Boskiej w ziem­skim życiu Chry­stu­sa i w Jego koście­le. Prze­pla­ta­ją się w nim tek­sty odno­szą­ce się do Mat­ki Boskiej i Jezu­sa. Pierw­sza poło­wa Aka­ty­stu doty­czy naro­dze­nia Chry­stu­sa oraz zda­rzeń z nim zwią­za­nych i je poprze­dza­ją­cych. Dru­ga poło­wa ma za przed­miot nad­przy­ro­dzo­ne skut­ki przyj­ścia Zba­wi­cie­la na ziemię.

Aka­tyst skła­da się z 24 strof, któ­re w grec­kim ory­gi­na­le zaczy­na­ją się od kolej­nych liter grec­kie­go alfa­be­tu. Stro­fy te to na prze­mian kon­da­kio­ny (krót­kie) i iko­sy (dłuż­sze). Każ­dy kon­da­kion koń­czy się refre­nem “alle­lu­ja”, a ikos — inkan­ta­cją “Witaj, Oblu­bie­ni­co dzie­wi­cza”. Jak każ­dy aka­tyst, ten rów­nież jest śpie­wa­ny i słu­cha­ny na sto­ją­co. Iko­sy są recy­to­wa­ne, a kon­da­kio­ny śpie­wa chór cer­kiew­ny. Peł­na cele­bra­cja Aka­ty­stu trwa kil­ka godzin, ponie­waż bywa prze­pla­ta­ny inny­mi hym­na­mi i psal­ma­mi, pod­czas któ­rych wol­no sie­dzieć. Aka­tyst jest cele­bro­wa­ny w czte­rech czę­ściach przez czte­ry pierw­sze piąt­ki wiel­kie­go postu. W pią­ty pią­tek odśpie­wy­wa­ny jest cały hymn. Cere­mo­nia odby­wa się przed iko­ną Mat­ki Boskiej, pośrod­ku cer­kwi. Pod­czas recy­ta­cji pierw­sze­go kon­da­kio­nu kapłan i dia­kon w pro­ce­sji opusz­cza­ją ołtarz przez Wro­ta Kró­lew­skie (Car­skie Wro­ta), któ­re pozo­sta­ją otwar­te przez cały czas ceremonii.

źró­dło: Wiki­pe­dia